विर्तामोडको भविष्य के होला ?

केही समय अगाडिको कुरा हो । म समाचार संकलको लागि विर्तामोडबाट काँकरभिट्टा जाने क्रममा थिए । त्यतिकै एकजना ब्यक्तिले मलाई सोध्नुभयो–‘भाई यहाँ सार्वजनिक ट्वाइलेट कहाँ छ ?’ उहाँलाई यसो नियाल्दा स्थानीयभन्दा फरक हुनुहुन्थ्यो, उहाँले निकै तातो घाममा पनि कोट लगाउनु भएको थियो । उहाँले एउटा ब्याग पछाडि भीर्नु भएको थियो । मलाई लाग्यो उहाँ पक्कै पनि भर्खरै पहाडी जिल्ला इलाम, पाँचथर कतैबाट आएको हुनुपर्छ । म आफ्नै सुरमा थिए फेरि पनि त्यही प्रश्न दोहोरियो–‘भाई यहाँ सार्वजनिक ट्वाइलेट कहाँ छ ?’ म झस्के ! अनि यताउता हेरेँ । तर मैले  केही जवाफ दिन सकिन । तर फेरि त्यही प्रश्न दोहोरियो । अन्ततः मैले जवाफ दिनै पर्यो । ‘खै मलाई थाहा भएन, मेरो घर बिराटनगर हो ।’ मैले झुट बोल्दै उहाँलाई पन्छाएर आफ्नो बाटो तताए । मैले झुट बोल्नुको कारण म मा हीनताबो

यो झुटसँगै विर्तामोडको वास्तविकता झल्किरहेको थियो । जहाँ दैनिक हजारौं मानिसको आवात जावत हुन्छ । दैनिक लाखौं करोडौंको व्यापार हुन्छ । कैयौंले यही विर्तामोडको सडकमा आन्दोलन गरेर आफूलाई पार्टीको उपल्लो तहमा पु¥याएका छन्, कैयौं मन्त्री बनिसके । यही माटो र बाटोमा खेलेकाहरुले आज राजधानीमा गगनचुम्मी महल ठड्याईसके, यहीँ ठूला–ठूला भाषण गर्दै हिड्ने आज राजधानीमा छिरिसके र महल ठड्याइसके, आफूलाई राज्य संयन्त्रको उपल्लो तप्कामा पु¥याईसके । विकास निर्माणका कुरा गर्नेहरुले विकास गरी सके । अफसोच त्यो विकास विर्तामोड र झापाको नभएर उनीहरु आफ्नैको थियो । ममा एउटा प्रश्न तेर्सियो– के यहाँ समाजसेवी हँु भनेर ठूला–ठूला भाषण गर्ने र व्यवहारमा नउतार्ने मानिसको बसोवास स्थान मात्र हो विर्तामोड ?’  जसको उत्तर मैलै भेट्टाउनै सकिन । 

दैनिक हजारौंको आवातजावत हुने स्थानमा एउटा पनि सार्वजनिक शौचालय नहुनु यो कसको कमजोरीको हो । मेची अञ्चलकै व्यापारिक मुटु तथा पूवाञ्चलकै प्रमुख व्यापारिक केन्द्रको रुपमा परिचित विर्तामोड सहर बाहिरी रुपमा हाँसेको देखिएतापनि भित्री रुपमा निकै उदासिन छ । अधिकांश समय व्यस्त देखिने विर्तामोड सडकखण्डमा अव्यवस्थित रुपमा सवारी साधन पार्किङ गरेर सडकै अवरुद्ध गरिरहेका हुन्छ । व्यापार–व्यवसाय, बैकिङ कारोवार, शैक्षिक संस्थाको बढ्दो विकास, विभिन्न हस्पिटल, बैदेशिक रोजगार व्यवसायमा बृद्धि लगायतको बढ्दो विकास र प्रगतिका कारण यहाँको जनघनत्व दिनानुदिन बढ्दो छ । अर्कोतिर यस्तो भब्य सहर विर्तामोड अहिलेसम्म गाविस भएकाले पनि नगरपालिकामा जस्तो बढी कर नलाग्ने हुँदा पनि करमा छुट पाउने हँुदा संघ–संस्था तथा बैंकहरुको स्थापना पनि बढ्दो देखिन्छ । इलाम, पाँचथर, ताप्लेजुङ लगायतका पहाडी जिल्ला जोड्ने विर्तामोड नै भएका कारण पनि यहाँको जनघनत्वसँगै भीडभाड बढ्ने गरेको पाइन्छ ।  बिडम्बना ! यत्रो ठूलो सहरको रुपमा चिनिएको विर्तामोड विकासक्षेत्रमा निकै अगाडि रहे पनि अहिले समस्या नै समस्याको जन्जीरबाट बाँधिएको छ । चाहे ढल निकास होस् वा फोहोरमैला व्यवस्थापन हरेक क्षेत्रमा प्रदूषित बनेको छ । जनसंख्याको अत्याधिक चापसँगै सहरीकरणले गर्दा कृषिथोक बजार वरिपरि फोहोरको थुप्रोले गर्दा आवतजावत गर्ने मानिसहरु नाक थुनेर हिड्नुपर्ने अवस्था छ । व्यवस्थित पशु वधशालाको अभावले अर्को विकराल समस्या खडा भएको छ । कुरा कृषि थोक बजार वरिपरिको मात्र होइन विर्तामोडको प्रमुख चोक इलाम बस स्टेण्ड, अदुवा खोला, शनिश्चरे रोडको ट्याक्सी स्टेण्डहरुमा फोहोर मैलाको थुप्राहरु नै देख्न पाइन्छ । यी क्षेत्रहरुमा बढी मानिसहरुको चहलपहल हुने भएकाले जनस्वास्थ्यको समस्यालाई पनि विर्तामोडले नजरअन्दाज गर्न सक्दैन । फोहोरमैला व्यवस्थापन हुन नसक्दा विर्तामोड समस्यै समस्याले जेलिएको सहर भएको छ ।

विर्तामोडदेखि लगभग २ किलोमिटर पूर्व नयाँ बस पार्क बनाइए पनि प्रयोगमा आउन सकेको छैन जसले गर्दा जथाभावी सवारी साधनको पार्किङ, ध्वनी प्रदूषणले स्थानीयबासीलाई हैरानै पारेको छ । अर्कोतिर विर्तामोडको जग्गा प्लटिङले गर्दा साँघुरो बाटो र ढल निकाशका लागि जग्गा अभाव भएकाले वर्षायाममा विर्तामोड डुवान क्षेत्रमा परिणत हुँदै आएको छ । शुद्ध जलको चर्चा कमाएको अदुवा खोला अहिले डम्पिङ साईडको रुपमा परिणत हुँदै जाँदा पनि सम्वन्धित निकाएको ध्यानकर्षण हुन नसक्नु दुःखको कुरा हो । नगरपालिका उन्मुख रहेको  विर्तामोडलाई व्यवस्थित बसोबास र सडक ढल निकाशलाई व्यवस्थापन गर्न नगर विकास समिति गठन भएपनि यसले घरको नक्सा पास गराउन बाहेक अन्य केही काम गर्न सकेको छैन । अब स्थानीय निकाय, राजनतिक दल, संघ÷संगठनहरु सबैले सोच्ने बेला आएको छ ।