हामी पनि केही सिक्ने हो कि खुदुनाबारीबाट !

दिपीन राई खुदुनाबारी / विकास हुने प्रक्रियामा राज्यको नजर राम्रोसँग पुग्न नसकेको झापाको उत्तरी गाविस खुदुनावारीमा त्यस क्षेत्रका महेनती जागरुक जनताकै कारण विकसीत गाँउको रुपमा रुपातरण हुँदैछ । 

राजमार्गबाट ९ किलोमिटर उत्तरमा पर्ने खुदुनाबारी गाविस टाङटिङ नदीको कारण बिकास कार्यमा अवरोध उत्पन्न भएता पनि त्यस क्षेत्रका मेहनती जनता र विभिन्न संघ संस्था साथै भौगोलिक कारणबाट पनि बस्न योग्य ठाउँ बनेको छ । 

‘पहाडमा पहिरो जान्छ, मधेशमा बाढीले पिरोल्छ’  यस गाविसमा नत बाढीले पीरोल्छ न त पहिरोले दःख दिन्छ । त्यो दुवै कष्ट यस गाविसमा नपर्ने भएको हुँदा खुदुनाबारी बस्न योग्य भएको सामाजिक कार्यकर्ता प्रेम गिरी बताउँछन् । 

नौ वटा वाडले खोला नछुएको ठाउँ नै छैन, खोलाले छोएको वाडमा पैनी कुलेशो ल्याउने ठाउँ भएको हुँदा यस गाविसमा कृषि तथा पशु पालनका लागि योग्य मानिन्छ । त्यति मात्र होइन नगदे बाली उत्पाद

बहुदलीय प्रजातन्त्र स्थापना यता यस गाविसमा पहिलो गाविस अध्यक्ष शंकर विक्रम नेम्वाङ भएका थिए भने दोस्रो प्रेम गिरी । यी दुवै यस गाविसका उन्नती र प्रगति होस भन्ने जागरुक मानसिकता बोकेका विकास प्रेमी भएको हुनाले खुदुनाबारी गाविसको मुहारमा परिर्वतनको आएको स्थानीय बासीहरु वताउँछन् । यी दुवैको पालामा विभिन्न संघ संस्थाहरुको जन्म भएको छ । विकासका लागि गाउँमा नै जनचेतना अभिवृद्धि गर्न सकिन्छ र गाउँलाई नै नमुना गाविस बनाउन सकिन्छ भन्ने उद्देश्यले यहाँका बचत तथा सहकारीहरु जन्मिएको हुँदा यहाँका जनताहरु आर्थिक दृष्टिकोणले दुई वर्ष यता निकै माथि उस्केको उनीहरुको जीवनशैलीले प्रष्टाएको छ । यस गाविसमा १७ हजार जनसंख्या देखिएता पनि नारी भन्दा पुरुषको संख्या केही बढेर आएको तथ्याङ्कले देखाएको छ । खुदुनाबारीको आर्थिक विकासको लागि यहाँका सहकारीको देन अतुल्लनीय देखिन्छ भने पूर्वाधार विकासका लागि गाउँ विकास समिति र सामुदायिक वनको हात रहेको देखिन्छ भने मानव विकासका लागि रेडक्रस , अभियान नेपाल, महिला समूह अग्रसर भएको सामाजिक कार्यकर्ता प्रेम गिरीको ठम्मयाई छ । यस क्षेत्रमा २५ वटा कृषक समूहहरु छन् । त्यसको अगुवाई अमर मूल कृषक समूह भएकोले खुदुनाबारीका अधिकांश कृषकहरु व्यवसाय खेती तथा पशुपालन राम्रोसीतले फस्टाउँदै आएको छ । 

त्यसो त उत्तरी इलाम जिल्लाको आधा दर्जन भन्दा बढी गाविसको केन्द्र विन्दु खुदुनाबारी गाविस भएको हुँदा हिजो आज खुदुनाबारी बजारको रुपमा पनि विकसीत हुँदै आएको छ । यहाँ लाग्ने पुशहाट झापाकै दोस्रो हाटको रुपमा परिचित छ । व्यवस्थीत बजार, ताजा कृषि समाग्रीहरु विक्री वितरण हुने भएको हुँदा मासिक रुपमा करौडोको कारोबार यस क्षेत्रमा हुने गरेको पाइन्छ । 

पौराणिक महाभारत कथामा पाण्डवका गाई गोरुहरु भिल्लहरुले हरण गरेर लुकाएको ठाँउ लुकानी हाल (सुखानी) र पाण्डव हरुले आफ्नो गाई वस्तु खोजी तलासी गरेको ठाउँ हाल खुदुनाबारी भएको हुँदा यस ठाउँको नाम  खुदुनाबारी भएको भन्ने भनाई छ भने स्थानीय पाकाका भनाई अनुसार कुमाल बस्ती बसोबास भएको ठाउँ भएको हुँदा कुमाल भाषामा कोदोलाई (खुदु) र कोदो पनि नफल्ने बारीलाई (ना) त्यस्तो बारी भएको हुँनाले यस क्षेत्रलाई खुदुनाबारी भनिएको भनाई छ ।  

इतिहासमा जेजस्तो भएता पनि यस क्षेत्रलाई अगाडि बढाउनको लागि अभियान नेपाल र यस गाविस अन्तरगत ६ वटा सामुदायिक वन क्रियाशीलसँगै यस क्षेत्रका मेहेनती जनताका कारण बाट खुदुनाबारीको मुहारमा परिर्वतन आएको अभियान नेपालका अध्यक्ष सुर्य नेम्वाङले बताए । 

यस क्षेत्रमा सामाजिक कार्यमा महिलाको नाम लिदाँ मोतीमाया खवास, सञ्चमाया इङनाम, मुना गौतम, कमला आचार्य, सरस्वती गोले, यमुना आचार्यको नाम अगाडि छ भने पुरुष क्षेत्रबाट यस गाविसमा लागि परेका नाम लिनुपर्दा मेदनी चापागाई, लक्ष्मी इङनाम, खगेन्द्र काफ्ले, योगेन्द्र आचार्य, रामबहादुर निरौला, नरेन्द्र इङनामको नाम अगाडि देखिन आएको छ । खेलकुद क्षेत्रमा मदन नेम्वाङ र ढुडी गौतम सांगीतक क्षेत्रमा पदम कन्दङवाको नाम त्यहाँका जनताले विर्सिदैनन् । भुटानी शरणर्थी क्यापले घेरीएता पनि विकास निर्माणका लागि यहाँका जातीय संघ संस्था, विभिन्न राजनीतिक दल क्रियाशील भएको जनजाति महासंघ खुदुनाबारीका अध्यक्ष नरेन्द्र इङनाम बताउछन् । यस क्षेत्रमा ८ वटा भन्दा बढी जातीय संघ संस्था छ । तीनीहरुको आप्mनै परम्परा अनुसार चाडपर्व मनाएता पनि भाइचार एकता र विकासका लागि सँधै एक हुने गरेको जातीय संगठनका महिला हस्ती मिना पन्धाक बताउँछिन् । आर्थिक रुपमा खुम्चिएर बसेको यहाँका जनता सहकारी नीतिबाट सफल भएपछि सानो खाँचोमा साहू महाजनको घर आँगनमा धाउनु, नपर्ने परिश्रम गरेरै भए पनि सहकारी नीतिबाट आर्थिक खाँचो टर्ने गरेका छन् । यहाँका ७ वटा सहकारी चलयमान भएको सामाजिक व्यक्तित्व प्रमे गिरी बताउँछन् । यस क्षेत्रमा कोपिला बचत, कुम्भीटार बचत, खुदुनाबारी कृषि सहकारी, सुखानी कृषि सहकारी, टाङटिङ कृषि सहकारी, अभियान नेपाल बहुद्देशीय र साना किसान सहकारी अग्र स्थानमा देखिन्छ । 

‘गाउँमा गाउँमा सहकारी घर घरमा भकारी’, भन्ने अभियान सफल हुँदै गएको ठाउँ खुदुनाबारीलाई लिन सकिने बन्दै आएको छ । यहाँका युवा शक्तिहरुलाई परिचालन गर्न विभिन्न क्लवहरु निर्माण भएका पनि छन् भने गाविस, स्वास्थ्य चौकी, रेडक्रस जस्तो संस्थाले यहाँको उन्नती र प्रगतिमा उत्तिकै महत्व दिँदै आएको गाविस सचिव बासुदेव भट्टराई बताउँछन् । आत्मा निर्भरताको लागि आगडि बढ्दै गरेको यहाँका जनताहरु अभियान नेपालको सहयोगमा गरिँदै आएका सकारात्मक सिप तथा कार्यले जिवनमा परिवर्तन आएको युवा खगेन्द्र लिङदेनले बताउँछन् । संविधानमा नै जातीय अधिकारहरु सुनिश्चित हुनुपर्छ भनी यहाँका अधिकार उठाउन गर्ने मुक्ति योद्धाहरु पनि सकारात्मक कार्यमानै आगडि बढेको देखिन्छ । छिटो समयमा परिवर्तन देखिएको यस गाविसमा व्यपार व्यवसाय पनि निकै राम्रो छ भने यस क्षेत्रमा बस्न योग्य जग्गा भएको हुँदा  अन्य ठाउँबाट बसाई सराई गरी अउने संख्या पनि बढेदै छ भने जग्गाको मुल्यमा पनि वृद्धि भएको छ । भविष्यमा राम्रो प्राविधिक शिक्षालय तथा शैक्षिक संस्था स्थापित गरिने भएको हुँदा खुदुनाबारीलाई अगाडि बढाउन यहाँका राजनीतिक दलहरु एक जुट हुने गरेको बताउँछन् ।