लगानी नपाएपछि चीज कारखाना बन्द

इलाम, २२ असोज लागतअनुसारको बजार र लगानी अभावका कारण इलामका सरकारी चिज कारखाना बन्द भएका छन् । सरकारी लगानीमा सञ्चालन भइरहेका ४ कारखाना निजी उद्योगसँग प्रतिस्पर्धा गर्न नसक्दा ६ महिनादेखि बन्द रहेका हुन् ।

चिजको बजार पहिलेका वर्षभन्दा घट्न थालेपछि खर्च धान्ने अवस्था नहुँदा कारखाना बन्द गर्नुपरेको सञ्चालकले बताएका छन् । कारखानाबाट उत्पादित चिज बजार अभावकै कारण लामो समयसम्म भण्डारण गर्नुपर्दा कुहिएर खेर जाने भएपछि उत्पादन नै बन्द गर्नुपरेको उनीहरूको भनाइ छ ।

दुग्ध विकास संस्थानअन्तर्गत सञ्चालित पशुपतिनगर, पुवामझुवा, माइपोखरी र राँकेमा रहेका कारखानाले अहिले चिज उत्पादन गरेका छैनन् । अवस्थामा सुधार नआएकाले कारखाना लामो समय

सरकारी कारखाना बन्द हुनुमा निजी चिज कारखाना खुल्नु मात्र नभई चिजको बाह्य बजार नहुनु पनि हो । उत्पादित चिज अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा जान नसक्नुले पनि चिज कारखानाले आम्दानी लिन नसकेका हुन् । चिजको अन्तर्राष्ट्रिय बजारका लागि सरकारले प्रयास नगर्नु लगानी पनि नगरेका कारण कारखाना बन्द गर्नुपर्ने अवस्था भएको सञ्चालकको भनाइ छ । 'उत्पादन गर्न गाह्रो छैन तर व्यापारका लागि भने सरकारी स्तरबाटै पहल हुनु जरुरी छ,' भट्टराईले भने, 'निजी कारखानासँग प्रतिस्पर्धी वातावरण पनि हुनुपर्छ ।'

कारखानाले दैनिक ८ सय किलोसम्म चिज उत्पादन गर्दै आएका थिए　। कारखाना बन्द भएपछि स्थानीय हजारौँ किसान दूध बेच्न नपाएर समस्यामा छन् भने दूध संकलनका लागि खट्ने सयौँ व्यवसायी पनि बेरोजगार बनेका छन् । व्यवसायीले गाउँमा उत्पादित दूध घोडामा बोकाएर कारखानासम्म पुर्‍याउने गरेका थिए ।

कारखानाले गुणस्तरीय चिज उत्पादन गरे पनि काठमाडांै, पोखरालगायतका बजारबाहेक अन्य बजारमा जान नसक्नु, बन्द, हड्तालजस्ता गतिविधिले निरन्तरता पाउँदा चिज कारखानालाई असर पुगेको हो । पशुपतिनगर चिज उत्पादन केन्द्रमा दैनिक २ हजार ७ सय लिटर दूध संकलन हुने गरेको थियो　। कारखाना बन्द भएपछि संकलित दूध दुग्ध विकास आयोजना विराटनगर पठाउने गरेको कारखानाले जनाएको छ　। कारखाना सञ्चालनमा हुँदा पुवामझुवामा सञ्चालित रक्से चिज कारखानामा दैनिक ३ सय लिटर, माइपोखरी चिज कारखानामा दैनिक ९ सय लिटर र राँके चिज कारखानामा दैनिक १ हजार १ सय लिटरसम्म दूध संकलन हुँदै आएको थियो　।

सरकारी कारखानाले निजी उद्योगसँग प्रतिस्पर्धा गर्न नसकेको कारण देखाएका छन् भने निजी कारखानाले चिज उत्पादन र बिक्री अवस्था दयनीय भएको बताएका छन् । बजार अभावकै कारण उत्पादन लागतअनुसारको मूल्य नपाएको गुनासो निजी कारखानाको छ । निजी कारखानाले समेत उत्पादित चिजको मूल्य बढाउन माग गर्दै सरकारलाई ज्ञापनपत्रसमेत बुझाएका छन्　। दूधको बढ्दो मूल्य, बजार अभाव र उत्पादनअनुसारको चिजको मूल्य नहुँदा सरकारी र निजी लगानीमा खुलेका दुवै कारखाना समस्यामा परेको उनीहरूको भनाइ छ　। उत्पादित चिजको बजारका लागि नेपालमा मात्र भर पर्नुपर्दा लगानी र नाफा कमाउन नसकेको निजी कारखाना सञ्चालकको गुनासो छ ।

संस्थानअन्तर्गतको उत्तरी नयाँबजारमा रहेको कारखाना भने हाल सञ्चालनमा छ　। सो कारखानाले पशुपतिनगर कारखानासरह नै चिज उत्पादन गरिरहेको छ　। बन्द कारखानाले सरकारी सहयोग पाए तत्कालै उत्पादन सुरु गर्ने बताएका छन् ।